VNAMC: Q&A Về vấn đề thuế khi làm Affiliate trên Shopee

Hỏi: Tiếp thị liên kết là gì (TTLK)?

Trả lời: Tiếp thị liên kết (affiliate marketing) là một hình thức kinh doanh trực tuyến mà ở đó người làm có thể kiếm tiền bằng cách giới thiệu, quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ của đối tác. Cụ thể hơn, khi người làm đăng ký làm đối tác liên kết với một công ty hoặc nhà cung cấp họ sẽ nhận được những liên kết định danh. Người làm sử dụng liên kết này để giới thiệu, quảng bá sản phẩm thông qua các kênh của mình như blog, mạng xã hội, hoặc website... Khi ai đó click vào liên kết đó và thực hiện giao dịch, người làm sẽ được trả một khoản doanh thu dựa trên thỏa thuận hợp tác.

Hỏi: Như vậy thì ai cũng có thể làm TTLK phải không?

Trả lời: Đúng và không đúng. TTLK là một hình thức kinh doanh được pháp luật Việt Nam cho phép. Tuy nhiên để làm được TTLK thì người làm cần phải có những điều kiện nhất định tùy thuộc vào đối tác cung cấp. Ngoài ra để giới thiệu, quảng bá sản phẩm, dịch vụ người làm TTLT cần phải đầu tư kênh truyền thông, chi phí quảng cáo, thuê hoặc tự làm content đủ hấp dẫn để người dùng có thể click vào liên kết mình muốn hướng đến.

Hỏi: Thu nhập từ TTLK có phải nộp thuế thu nhập cá nhân (TNCN) không?

Trả lời: Đầu tiên chúng ta cần phải hiểu về thuế TNCN là gì? Thuế TNCN là khoản tiền cá nhân đóng góp cho xã hội và được xác định: Thu nhập chịu thuế x thuế suất (= tiền thuế).

Vậy thu nhập chịu thuế quy định như thế nào? Ví dụ nếu một người bỏ chi phí 1 tỉ để kinh doanh và nhận về 1,5 tỉ. Đương nhiên không ai gọi 1,5 tỉ là thu nhập cả mà là doanh thu. 500tr mới là thu nhập. Từ đó có 2 phương án xác định thu nhập chịu thuế là tính trên thu nhập và tính trên doanh thu. Vậy thu nhập chịu thuế sẽ áp dụng từng trường hợp như thế nào?

(1) Đối với thu nhập tiền công, lương: thu nhập chịu thuế sẽ được tính là toàn bộ tiền công, lương trừ đi các khoản giảm trừ.

(2) Đối với hình thức kinh doanh cá nhân (do khó xác định chi phí vì có thể cá nhân bỏ tiền đầu tư kết hợp công sức ra làm) thu nhập chịu thuế là doanh thu và  áp mức thuế trên tổng doanh thu.

Khi đã xác định được mức thu nhập thì tùy vào từng trường hợp sẽ áp dụng thuế suất phù hợp. Ví dụ:

(1) Tiền công, lương: Tại sao thu nhập ở mục này phải chịu mức lũy tiến?

Các chi phí để hoạt động tạo ra lợi nhuận đều do bên sử dụng lao động chi trả,  mọi người được giảm trừ mỗi năm 132 triệu cho cá nhân (tương đương số tiền chi phí mình ăn uống, sinh hoạt) giảm trừ gia cảnh (nếu có). Chính vì vậy thu nhập từ tiền công, tiền lương sau khi trừ các khoản giảm trừ sẽ được tính là thu nhập chịu thuế và sẽ được áp dụng cách tính lũy tiến. Thuế lũy tiến thể hiện công bằng xã hội, người thu nhập cao đóng thuế cao hơn.

(2) Doanh thu từ kinh doanh: Do áp dụng mức thuế trên tổng doanh thu (không tính chi phí bỏ ra) nên mức thuế suất sẽ không thể cao hay kiểu lũy tiến như tiền công, lương vì như thế đi ngược lại việc khuyến khích kinh doanh, làm giàu, đóng góp cho xã hội và gây khó khăn cho việc hạch toán kinh doanh có thể dẫn đến phá sản. Tùy thuộc vào từng ngành nghề, ngành dịch vụ thông thường 2%, dịch vụ vận tải công nghệ 1,5%... 

(3) Thu nhập từ các nguồn đặc thù khác như tiền thưởng, thù lao tác giả, trúng vé số... áp dụng mức thuế suất 10%.

Như vậy doanh thu từ TTLK là phải nộp thuế TNCN nhưng cần phải nhấn mạnh rằng thuế TNCN ngoài việc quản lý thuế còn để tạo động lực, sự phát triển và công bằng xã hội chứ không phải là một công cụ để triệt hạ một người, nhóm người hay lĩnh vực kinh tế, xã hội nào cả.

Hỏi: Khi nhận doanh thu từ Shopee người làm TTLK đều bị khấu trừ 10%. Như vậy đây đã là thuế TNCN hay chưa, liệu người làm TTLK có phải nộp thêm thuế hay không?

Trả lời: Hiện tại Shopee áp dụng Thông tư 111/2013/TT-BTC. Đó là khoản khấu trừ thuế theo quy định chứ chưa phải là thuế TNCN nhưng là một phần trách nhiệm thuế của cá nhân kinh doanh TTLK nộp cho nhà nước. Việc người làm TTLK phải nộp thêm thuế hay không, thậm chí được hoàn thuế thì phải xác định khoản nghĩa vụ này đã đủ hay chưa. Chúng tôi sẽ làm rõ trong các câu hỏi sau vì vấn đề này còn tùy thuộc vào phương án tính thuế đã trả lời trước đó.  

Hỏi: Shopee kê khai doanh thu của các đối tác là tiền công, tiền lương, cụ thể thuộc điểm c, khoản 2 điều 2 Thông tư 111 là: “Tiền thù lao nhận được dưới các hình thức như: tiền hoa hồng đại lý bán hàng hóa, tiền hoa hồng môi giới“ Cách kê khai thuế như vậy có đúng quy định hay không khi nó đã ảnh hưởng rất lớn đến người làm TTLK ở Việt Nam, khiến cho nhiều người có nguy cơ vỡ nợ vì bị truy thu thuế quá cao.

Trả lời: Shopee kê khai doanh thu của các đối tác là tiền công, tiền lương là sai dù ở điểm nào đi chăng nữa vì chính tại khoản 2 điều 2 Thông tư 111 đã quy định rõ: “Thu nhập từ tiền lương, tiền công là thu nhập người lao động nhận được từ người sử dụng lao động”. Qua nghiên cứu thỏa thuận hợp tác của Shopee với các đối tác thì tại điều 2 về “Nguyên tắc chung về việc xác lập quan hệ hợp tác” đã thể hiện rõ “2.1. Việc tham gia ký kết và thực hiện Thỏa Thuận Hợp Tác này sẽ không thiết lập bất cứ quan hệ nào giữa Các Bên nằm ngoài phạm vi Thỏa Thuận Hợp Tác này; và cũng sẽ không được ngầm hiểu hay diễn giải dưới bất kỳ hình thức nào, thiết lập bất kỳ quan hệ lao động, đại lý, liên doanh, liên kết hoặc các quan hệ mang tính chất lương tự giữa Shopee và Bên Đối Tác một cách tương ứng”. Như vậy giữa Shopee và người làm TTLK là xác lập quan hệ hợp tác chứ không phải quan hệ lao động và sử dụng lao động.

Hỏi: Tôi kinh doanh TTLK từ 2021, tháng 4/2024 kiểm tra trên ứng dụng eTax thì thể hiện tôi còn một khoản tiền thuế phải nộp do doanh thu TTLK từ Shopee đang phải chịu mức tính thuế lũy tiến lên đến 35%. Qua tìm hiểu thì nguyên nhân do Shopee kê khai doanh thu từ TTLK là thu nhập từ tiền công, tiền lương. Vậy kê khai này liệu có sai sót và chúng tôi có phải nộp khoản thuế bất hợp lý này không?

Trả lời: Như phân tích trên, Shopee kê khai doanh thu của các đối tác là tiền công, tiền lương là sai nguyên tắc về thuế. Chính vì vậy cần phải làm rõ trách nhiệm của Shopee trong vấn đề này đồng thời thực hiện việc điều chỉnh kê khai đối tượng thụ hưởng. Tuy nhiên để kê khai đúng cần tìm hiểu các quy định để làm rõ những người kinh doanh tiếp thị liên kết thuộc đối tượng nộp thuế nào.

Cần nhớ năm 2013 khi ban hành Thông tư 111 chưa có khái niệm về TTLK tại Việt Nam. Thông tư 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính đã điều chỉnh, bổ sung về thuế cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, thì kinh doanh TTLT được bổ sung cụ thể tại điểm c, khoản 1, điều 2 là: Hợp tác kinh doanh với tổ chức. Căn cứ phụ lục 1, Thông tư 40 thì kinh doanh TTLK thuộc “Các dịch vụ khác thuộc đối tượng tính thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ với mức thuế suất thuế GTGT 10%” (do đã khấu trừ 10%) thì Thu nhập chịu thuế là tổng doanh thu và mức thuế TNCN là 2%.

Cộng đồng Tiếp thị liên kết Việt Nam (Vietnam Affiliate Marketing Community – VNAMC)